W maju 2023 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy (druk 3216) zakładający wprowadzenie na stałe m.in. do kodeksu postępowania cywilnego możliwości przeprowadzania tzw. posiedzeń zdalnych oraz możliwości doręczania pism sądowych za pośrednictwem portalu informacyjnego.
Powyższe instytucje nie stanowią novum, bowiem, już od dłuższego czasu funkcjonują w procedurze cywilnej, jednakże ich aktualną podstawą jest tymczasowa ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji – a zatem mają charakter przejściowy.
Doręczenia przez portal informacyjny
Nowelizacja zakłada wprowadzenie tego sposobu doręczania pism sądowych na stałe do procedury cywilnej. Poniżej główne założenia nowelizacji w tym zakresie:
- Pisma sądowe będą doręczane adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu, prokuratorowi, organowi emerytalnemu określonemu przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej wyłącznie przez portal informacyjny przy braku możliwości dokonania doręczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego;
- Doręczenie przez portal informacyjny nie dotyczy pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisem pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu, chyba że sąd dysponuje ich kopią utrwaloną w postaci elektronicznej;
- Pismo sądowe będzie uznawane za doręczone w chwili wskazanej w dokumencie potwierdzenia lub po upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma w portalu informacyjnym;
- Przewodniczący odstępuje od doręczenia przez portal informacyjny, jeżeli dokonanie takiego doręczenia jest niemożliwe ze względu na charakter pisma, w szczególności gdy zachodzi potrzeba wydania odpisu orzeczenia lub tytułu wykonawczego.
Nowelizacja zakłada wprowadzenie analogicznego unormowania (traktującego o doręczeniach przez portal informacyjny) w art. 53da w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – prawo o ustroju sądów powszechnych.
Ponadto, nowelizacja zakłada także wprowadzenie w ustawach regulujących zawód adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego ustawowego obowiązku posiadania konta na portalu informacyjnym.
Posiedzenia zdalne
Nowelizacja, jak wskazano wyżej, zakłada również wprowadzenie na stałe do procedury cywilnej tzw. posiedzeń zdalnych. Poniżej główne założenia nowelizacji w tym zakresie:
- Decyzję o przeprowadzeniu posiedzenia zdalnego podejmuje Przewodniczący;
- Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia zdalnego z urzędu lub na wniosek strony, która ma uczestniczyć w posiedzeniu i wskazała adres poczty elektronicznej (e-mail);
- Termin na złożenie ww. wniosku przez stronę wynosi 7 dni i jest liczony od dnia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie;
- Wzywając na posiedzenie zdalne, informuje się uczestników o możliwości stawiennictwa na salę sądową lub możliwości zdalnego uczestnictwa w posiedzeniu, jednocześnie poucza się, że zamiar ten należy zgłosić najpóźniej na 3 dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia – wg proponowanych zmian wystarczające jest wysłanie tego zamiaru środkami porozumiewania się na odległość (art. 226[1] pkt. 2 lit. b) KPC) – a zatem np. wysyłając wiadomość e-mail do sądu z jednoczesnym wskazaniem adresu poczty elektronicznej;
- W przypadku niedochowania powyższych terminów na zgłoszenie wniosku lub zamiaru zdalnego udziału, osoba wezwania ma obowiązek stawić się na posiedzenie w budynku sądu, bez dodatkowego wezwania;
- Wprowadzenie możliwości przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego z urzędu (zmiana art. 235 KPC) lub na wniosek strony (zmiana art. 235[1] KPC);
- Wprowadzenie dla strony postępowania prawa do zgłoszenia sprzeciwu, co do przesłuchania świadka w ramach posiedzenia zdalnego – sprzeciw należy zgłosić w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. Skuteczny i terminowy sprzeciw ma być dla sądu wiążący – wówczas sąd wzywa świadka do osobistego stawiennictwa na salę sądową (dodanie art. 263[1] KPC).
Nowelizacja zakłada również wprowadzenie zmian w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Kluczowe zmiany obejmują:
- zmianę zasad pobierania opłaty od wniosków o uzasadnienie wyroków i postanowień – w aktualnym stanie prawnym taki wniosek podlegał opłacie 100 zł i to niezależnie od tego co do jakiego rodzaju orzeczenia wniosek został zgłoszony. Projektowane zmiany zakładają, że opłacie w kwocie 100 zł będą podlegać wyroki i postanowienia co do istoty sprawy, natomiast inne postanowienia lub zarządzenia będą podlegać opłacie 30 zł. Ponadto, przewidziano w art. 79 dodanie regulacji, która przewiduje, iż opłata od wniosku o uzasadnienie podlega zwrotowi z urzędu, jeżeli środek zaskarżenia został uwzględniony z powodu oczywistego naruszenia prawa, a owe naruszenie stwierdził sąd odwoławczy lub Sąd Najwyższy.
- zmianę zasad pobierania opłat od wniosków o zawezwanie do próby ugodowej – aktualnie, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej podlegał opłacie ustalanej jako „piąta część opłaty” od pozwu/wniosku (dotychczasowy art. 19 ust. 3 pkt. 3)) – co zasadniczo powodowało, że w sprawach o prawa majątkowe takie zawezwanie wymagało uiszczenia bardzo wysokich opłat, gdy wartość przedmiotu spory była na wysokim poziomie. Projektowane zmiany zakładają:
- zmianę art. 19 ust. 3 pkt. 3) w tym sensie, że piątą część opłaty pobiera się od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawach o prawa niemajątkowe, nie mniej jednak niż 100 zł;
- dodanie art. 23a, zgodnie z którym w sprawach o prawa majątkowe zawezwanie do próby ugodowej podlega opłacie
- 120 zł gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20.000 zł;
- 300 zł gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 20.000 zł.
- wprowadzenie górnej granicy opłaty w sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela – w przypadkach, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 20.000 zł pobiera się zryczałtowaną opłatę 1.000 zł, jeżeli roszczenie wierzyciela jest stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, albo ugodą zawartą przed mediatorem i
zatwierdzoną przez sąd. - zmianę zasad pobierania opłat od pism w sprawach pracowniczych – nowelizacja zakłada, że w sprawach z zakresu prawa pracy, od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Ponadto, w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę 50.000 zł, od wartości przedmiotu sporu ponad tę kwotę, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę od apelacji na zasadach przewidzianych w art. 13 ustawy.
Na marginesie można jedynie wskazać, że projektowana nowelizacja zakłada także zmianę w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wg której w toku sprawy adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi i Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem pisma na wskazane adresy do doręczeń elektronicznych, a w wysłanych pismach obowiązkowe ma być wskazanie oświadczenia o doręczeniu pisma drugiej stronie na adres do doręczeń elektronicznych. Pisma niezawierające powyższego oświadczenia będą podlegać zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku. Powyższy sposób nie dotyczy wniesienia skargi, sprzeciwu od decyzji, skargi kasacyjnej, odpowiedzi na skargę kasacyjną, zażalenia, sprzeciwu, skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Aktualnie, ustawa oczekuje na podpis Prezydenta RP.